Voor veel mensen betekent het begin van de herfstmaanden het begin van een periode waarin hoesten en niezen thuis min of meer regelmatig te horen is. En tegelijkertijd hoeft het niet per se alleen maar griep te zijn, ook de ‘gewone’ verkoudheid kan behoorlijke pijn veroorzaken. Heeft u zich ooit afgevraagd wat er eigenlijk in ons lichaam gebeurt tijdens ziekte? Het zal je misschien verbazen dat de bekende symptomen van verkoudheid, zoals een loopneus, hoesten of keelpijn, niet daadwerkelijk door een virus worden veroorzaakt, maar door onze immuniteit zelf. De bekende holistische arts Bohumil Ždichynec zal dit en nog veel meer in zijn commentaar onthullen.
Griep en verkoudheid lijken op het eerste gezicht behoorlijk op elkaar, maar worden veroorzaakt door verschillende virussen. Bij griep gaat het om een RNA-virus uit de familie Orthomyxoviridae, algemeen bekend als het griepvirus, in het geval van verkoudheid, dan meestal een van de zogenaamde rhinovirussen. Er zijn enkele tientallen soorten hiervan. Net als het griepvirus komt het rhinovirus in de meeste gevallen via het neusslijmvlies het lichaam binnen. Verkoudheidssymptomen verschijnen meestal binnen één tot drie dagen na besmetting. Tijdens de eerste drie ziektedagen is de patiënt ook besmettelijk voor de mensen om hem heen, dus u kunt het beste thuis blijven en gedurende deze tijd behandeld worden.
Ziektegedrag of wanneer ons lichaam zichzelf in quarantaine sluit
Iedereen kent waarschijnlijk de typische symptomen van verkoudheid: loopneus, hoesten, keelpijn en vaak gewrichtspijn. Wat velen echter zal verbazen, is dat deze symptomen niet een direct gevolg zijn van het rhinovirus, maar van de reactie van ons immuunsysteem erop. Het is immers de reactie van het immuunsysteem die ten grondslag ligt aan het complex van manifestaties waarvoor in professionele kringen de term ‘ziektegedrag’ wordt gebruikt. Deze overkoepelende term omvat de typische fysieke en psychologische veranderingen die we bij onszelf kunnen waarnemen als we door een breed scala aan ziekten gaan. Vaak voorkomend ziektegedrag omvat koorts, verhoogde gevoeligheid voor pijn, slaperigheid en lethargie, verlies van interesse en motivatie, verlies van eetlust, depressieve stemming, onwil tot sociale interactie en verminderde concentratie. Hoe ziektegedrag precies ontstaat en waarom, is nog niet duidelijk vastgesteld. Maar er wordt geschat dat het een soort zelfquarantainemechanisme kan zijn: ons eigen lichaam kan ons dwingen niets te doen, te rusten en uit de buurt te blijven van andere mensen die we zouden kunnen infecteren.
De strijd begint: virussen vallen cellen aan, die een SOS sturen in de vorm van cytokines
Laten we nu eens nader bekijken wat er in ons lichaam gebeurt tijdens een verkoudheid. Wanneer het rhinovirus via de neus ons lichaam binnendringt, moet het eerst de eerste verdedigingslinie in de vorm van neusharen en het neusslijmvlies overwinnen. Als het lukt, dringt het verder door in het ademhalingssysteem, waar het zich begint te verbinden met het oppervlak van de cellen. Het zo opgevangen virus dringt geleidelijk dieper de cel in en nestelt daarin zijn eigen genetisch materiaal in. Het DNA van het virus begint dan delen van de aangevallen cel te “stelen” en deze te gebruiken voor zijn eigen voortplanting, waardoor steeds meer cellen worden aangevallen. Het immuunsysteem ontvangt het eerste bericht over een virale uitbarsting van een groep signaaleiwitten, cytokines genaamd, die de geïnfecteerde cellen uitzenden. Zodra het immuunsysteem de waarschuwing ontvangt, begint het onmiddellijk in actie te komen. Een van de eerste reacties is dat de bloedvaten op de plaats van de virusaanval uitzetten. Hierdoor stroomt er meer bloed naar de plek en daarmee een snelle inzeteenheid in de vorm van witte bloedcellen. Tegelijkertijd zal deze maatregel er helaas voor zorgen dat de omgeving van het getroffen gebied opzwelt, overspoeld raakt met vloeistoffen, warm en rood wordt – d.w.z. ontstoken raakt. De verwijding van de bloedvaten wordt ook gestimuleerd door de witte bloedcellen zelf, die samen met het bloed ter plaatse aankomen en de virussen beginnen te bestrijden.
Bij verkoudheid wordt ons lichaam gereinigd, vergrote bloedvaten zitten achter de pijn in de keel
Met het begin van witte bloedcellen zal alleen de echte oorlog in ons organisme plaatsvinden, wat wordt gesignaleerd door andere veel voorkomende symptomen. Onze neus begint te lopen terwijl het lichaam de slijmproductie verhoogt om de indringers weg te duwen. En dat niet alleen, door onze neus te snuiten moeten we ook overtollig vocht en witte bloedcellen kwijtraken die door het gevecht zijn ‘uitgeperst’. Het is je misschien opgevallen dat hoe langer een verkoudheid duurt, hoe troebeler en groener het neusslijm wordt. Dit komt door een eiwit dat witte bloedcellen afscheiden tijdens hun gevecht met virussen.
Slijmvliezen die ontstoken zijn door de bovengenoemde verwijding van de bloedvaten en overtollig bloed veroorzaken keelpijn. Aanvallen van koude rillingen en koorts zijn andere methoden waarmee het lichaam de ziekte bestrijdt. Achter het doorgaans pijnlijke lichaam schuilen verschillende chemische stoffen die het lichaam tijdens zijn strijd uitscheidt om de witte bloedcellen te helpen. Niezen en hoesten zouden helpen virussen uit de luchtwegen te verdrijven met een plotselinge en gewelddadige luchtstroom.
Bacteriën kunnen profiteren van de mogelijkheid om secundaire ontstekingen te veroorzaken
Terwijl ons lichaam een virusziekte bestrijdt, kan er een derde partij in de strijd komen: een bacteriële infectie. De cellen van het ademhalingssysteem worden verzwakt door de aanval van virussen en bacteriën kunnen gemakkelijker naar binnen komen. Bovendien zal het immuunsysteem zich primair richten op het oorspronkelijke gevaar en kunnen bacteriën zich relatief ongestoord vermenigvuldigen in de warme en vochtige omgeving van het aangetaste ademhalingssysteem. Een verkoudheid kan zich daarom ontwikkelen tot een ontsteking van de neusholtes, faryngitis, of een ontsteking van de keelholte, of een ontsteking van het middenoor. Hoewel verkoudheid in veel gevallen gemakkelijk onder controle kan worden gehouden zonder speciale medicatie, vereisen deze secundaire infecties mogelijk al een antibioticabehandeling. Als het probleem langer dan twee weken aanhoudt of verergert, raadpleeg dan zeker een arts.
MD Bohumil Ždichynec
